تأثیر کرونا بر اقتصاد ایران و جهان
با توجه به شیوع ویروس کرونا در چین و تأثیراتی که این بیماری در این مدت بر اقتصاد این کشور و به‌طور کل در جهان داشته است، در این مقاله سعی شده تا به بیان این تأثیرات بپردازیم. تقریباً از ۱ ماه پیش با آغاز سرایت این ویروس بین مردم در چین، اقتصاد این کشور و جهان در معرض تهدیدهای جدی قرار گرفته است. با قرنطینه شهر ووهان، شهر منشأ بیماری و تعطیلات اجباری، صنعت و اقتصاد چین با تبعاتی مواجه شده است؛ اما با گسترده شدن پخش این ویروس، سایر کشورها و اقتصاد جهان به صورت کلی به بحران روبرو شده است.
ویروس کرونا تاکنون بر اقتصاد جهان چه تأثیراتی داشته است؟
به دلیل اینکه هیچ پیش‌بینی دقیق و مطمئنی را نمی‌توان درباره شدت و شیوع این بیماری عنوان کرد، پیش‌بینی میزان تأثیرات آن در اقتصاد نیز دشوار خواهد بود. واکنش بازارهای مالی به این ویروس و تأثیرات آن بر اقتصاد، منجر به بالا رفتن ریسک و ریزش بازار بورس چین شده است. >بسیاری از محققان و پژوهشگران تأثیرات این بیماری را با تأثیرات بیماری‌های مسری دیگر در برهه‌های زمانی مختلف مقایسه کرده‌اند. به نقل از هفته‌نامه بلومبرگ، بیماری سارس در سال ۲۰۰۳ به کشته شدن ۸۰۰ نفر انجامید و ۲ درصد از اقتصاد چین کاست. بیشترین تأثیرات این نوع از بیماری‌ها در صنایع غذایی، گردشگری، رستوران‌ها و هتل‌ها است.
با توجه به شروع سال نو در چین، دولت این کشور تصمیم گرفت تعطیلات را تمدید کرده و قرنطینه افراد و شهرها را اجرا کند تا از شیوع بیشتر ویروس کرونا جلوگیری کند. به منظور کنترل سرایت بیماری و کاهش آسیب به تجارت، بسیاری از شرکت‌های بزرگ همانند هوآوی، اپل، علی‌بابا، تنسنت و … نیز مجبور به تعطیلی برخی از مراکز کاری خود شدهاند. >بسیاری از پروازهای چین به کشورهای دیگر لغو شده است. براساس آمار اعلام شده تعداد سفرهای انجام شده در سراسر چین در روز اول سال نو با کاهش ۳۰ درصدی نسبت به سال گذشته مواجه شده است و بسیاری از شرکت‌های هواپیمایی خدمات خود در چین را متوقف کرده‌اند. با اعلام وضعیت خطر جهانی از سوی سازمان بهداشت جهانی، اکثر کشورهای اروپایی، آمریکایی و سایر نقاط جهان محدودیت‌هایی را برای سفر به چین و سفرهای مقابل اعمال کرده‌اند.
پس از ویروس سارس؛ تاکنون بسته شدن بسیاری از کارخانه‌ها و مراکز تولیدی در پی شیوع ویروس کرونا بی‌سابقه بوده است. در صورت ادامه‌دار بودن این توقف، بسیاری از مشاغل در حوزه تولید و زنجیره تأمین مواد و محصولات آسیب‌های جدی خواهند دید. بسیاری از رستوران‌های مشهور و مراکز تفریحی در شهرهای چین نیز به تعطیلی رسیده‌اند. >با توجه به اینکه این بیماری با شدت و در طی زمان کوتاهی در حال پخش است، ممکن است تأثیرات منفی آن بر اقتصاد چین و جهان افزایش یابد و اگر مهار بیماری به زمان بیشتری نیاز داشته باشد، این تأثیرات افزایش خواهند یافت.
صادرات بالای کالاهای چینی به کشورهای مختلف، این صنعت را نیز با نوسان مواجه کرده است. از این نظر، کشورهایی که به واردات کالا از چین وابسته هستند، آسیب بیشتری را تجربه خواهند کرد. علاوه بر چین، کشورهای همسایه آن، از جمله کره جنوبی، هند، ژاپن و استرالیا نیز بیشتر از سایر کشورها تحت تأثیر قرار گرفته‌اند اما؛ بیشترین صدمه را بازارهای مالی چین متحمل شدهاند. به طور مثال شاخص هنگ سنگ در بازار مالی هنگ‌کنگ در اولین روز پس از تعطیلات ۳ درصد و تا پایان هفته، ۶ درصد افت کرد. بازارهای بورس شانگهای و شنزن نیز با توجه به اعلام دولت چین تا یک هفته پس از تعطیلات سال نو بسته ماندند.
شاخص های جهانی و سهام شرکت‌های بزرگ بورسی نیز در این مدت افت داشته‌اند. بسیاری از سرمایه گذاران و سهامداران در سراسر دنیا از شیوع ویروس کرونا دچار ترس شدهاند، به گونه‌ای که در اولین روز کاری بورس‌های دنیا پس از انتشار خبر وجود این بیماری، شاخص داو جونز حدود ۲٫۰۹ درصد و شاخص اس اند پی ۱٫۷۷ درصد دچار افت شدند. سهام مرتبط با کالاهای لوکس از جمله گوچی، بربری و کارتیه از سایر سهم ها آسیب بیشتری دیده‌اند. سهام معدنی چینی نیز دچار کاهش قیمت شده و سهام مرتبط با صنعت گردشگری افت‌های زیادی را متحمل شدند. >با افزایش نگرانی‌ها درباره شیوع بیشتر ویروس کرونا و تأثیرات اقتصادی آن، قیمت هر بشکه نفت برنت دریای شمال نیز از ۶۵ دلار به ۵۶ دلار کاهش یافت.
یکی دیگر از دلایل رفتارهای هیجانی رخ داده در این مدت، عدم اطلاع دقیق از عمق فاجعه و بروز شایعات و اخبار اغراق‌آمیز است که سبب شده واکنش‌های شتاب‌زده و در پی آن، تأثیرات منفی بر اقتصاد افزایش یابد. >در صورت ادامه شیوع ویروس کرونا، بسیاری از کارشناسان در مورد کاهش تقاضای مواد اولیه و کاهش عرضه محصولات چینی و افزایش تورم ابراز نگرانی کرده و احتمال بروز رکود اقتصادی جهانی را داده‌اند. >با توجه به حجم بالای تأثیرات منفی بر اقتصاد چین و روزهای کاری تعطیل، شاید بتوان گفت که مدت زمان زیادی برای بازگشتن بازارهای مالی در چین و ثبات اقتصادی نیاز باشد. به همین دلیل بانک مرکزی چین برای حمایت از بازارهای مالی و کاهش تبعات اقتصادی، حدود ۱۵۶ میلیارد یورو تزریق کرد که این حمایت از روز اول بازگشایی بازارهای مالی در این کشور و پس از پایان تعطیلات سال نو آغاز شده است.
اما با این حال دلایلی وجود دارد که ترس سهامداران از این اتفاق را می‌توان تا حدودی بیش از حد دانست و امیدوار بود که در روزهای آتی، بتوان این بیماری را کنترل کرده و از اثرات منفی آن کاسته شود. به‌طور مثال:
- جلوگیری از شیوع بیماری‌های مسری در گذشته به سرعت انجام شده است.
با اینکه هیچ کسی نمی‌تواند اطمینان دهد که شیوع ویروس کرونا تا چه زمانی ادامه خواهد داشت، اما با توجه به سوابق بیماری‌های مسری در گذشته و پیشرفت فناوری در حال حاضر می‌توان به مهار بیماری امیدوار بود. آگاهی عمومی از طریق کانال‌های خبری و شبکه‌های اجتماعی نیز بالاتر رفته است که سبب افزایش مراقبت‌های بهداشتی و جلوگیری از ابتلا به بیماری می‌شود.
- قرنطینه شهرها باعث می‌شود که بخش کوچکی از چین تحت تأثیر این بیماری قرار گیرد.
اگر شیوع ویروس کرونا ادامه‌دار باشد، با توجه به جمعیت حدود ۶۰ میلیونی شهر ووهان و شهرهای اطراف آن نسبت به جمعیت ۱٫۴ میلیاردی کشور چین می‌توان بیان کرد که این بیماری تأثیر زیادی بر کل چین و اقتصاد آن نخواهد داشت.
- شیوع بیماری در زمان تعطیلات و سال نو در چین اتفاق افتاد.
اقتصاد چین در بازه زمانی سال نو به صورت تقریباً تعطیل قرار دارد که می‌تواند نقطه‌ای مثبت در این حادثه باشد تا تأثیرات منفی کمتری ایجاد کند؛ اما با این حال ممکن است به علت سفرهای خارجی در تعطیلات روند پخش این بیماری افزایش یابد.
تأثیر ویروس کرونا بر اقتصاد ایران
از ابتدای شیوع ویروس کرونا، ایران نسبت به سایر کشورها دیرتر با این چالش مواجه شد اما سرعت پخش ویروس در ایران بالاتر بود. بدین ترتیب در مدت زمان کوتاهی، تعداد افرادی که درگیر این بیماری شدند، افزایش یافت. شدت پخش بیماری سبب شد تا بسیاری از کشورها، محدودیت‌های هوایی را برای ایران اجرا کنند و بسیاری از عبور و مرورهای مرزی کاهش یافته که سبب کاهش ورود ارز به کشور نیز شود. شیوع این بیماری همچنین در سایر بخشها اقتصادی از جمله بخش‌های گردشگری، هتلداری، مراکز تفریحی و خرید، رستوران‌داری را با مشکل بزرگ مواجه کرده است.
جهت مبارزه با بیماری و کنترل شیوع آن، بخش پزشکی و درمانی کشور نیز دچار چالش شدند. بسیاری از تجهیزات پزشکی از جمله ماسک، مواد ضدعفونی کننده و سایر موارد با کمبود روبرو شدند. >با توجه به اینکه ایران توسط کشورهای آمریکایی و اروپایی تحریم شده است، وابستگی بیشتری به چین و کالاهای تولیدی و صادراتی آن دارد. در پی شیوع ویروس کرونا؛ کاهش صادرات و تجارت چین با کشورهای دیگر از جمله ایران، کاهش واردات کالاهای اساسی و تجاری به ایران را موجب شده است.بررسی‌ها نشان می‌دهد که طی یک ماه اخیر، صادرات ایران به چین نیز کاهش چشمگیری داشته که سبب شده است تا قیمت بسیاری از کالاها مانند فرآورده‌های نفتی، مواد پتروشیمی، مواد خام و معدنی و غیره، کاهش یابند.
بنابراین لازم است تا زمان بازگشت شرایط به حالت عادی، تمهیداتی برای جایگزینی مواد اولیه و کالاهای مورد نیاز در نظر گرفته شود. >با این حال بورس ایران در روزهای ابتدایی انتشار خبر شیوع ویروس کرونا تا حدودی نسبت به آن واکنش نشان داد اما پس از آن این تأثیر کمرنگ شده و با توجه به حجم بالای نقدینگی در این چند ماه اخیر که به بورس تهران وارد شده، تاثیر منفی همانند تاثیراتی را که بر بازارهای بورس دنیا داشته است،تجربه نکرده است. با این حال، با توجه رشد شاخص در دو هفته اخیر، برخی از نماد ها و صنایع از جمله نمادهای صادراتی و پتروشیمی، از رشد قیمت باز ماندند. گروه فلزات و کانه‌های فلزی نیز تحت تاثیر این بیماری قرار گرفتند. اما در مقابل،صنعت دارویی با استقبال سهامداران مواجه شده و توانست رشد جامانده خود در این چند ماه را جبران کند.
اما با قرار گرفتن نام ایران در لیست سیاه FATF سبب شد تا بازار بورس به این خبر واکنش منفی نشان داده و یک روز را با نوسان منفی به پایان برساند. همچنین بازار ارز و طلا در ایران دچار تلاطم شد. با این حال، با افزایش تعداد افراد درگیر این بیماری، احتمال دارد که بورس ابران نیز همانند بورس های سایر کشورها تحت تاثیر ویروس کرونا قرار گرفته و دچار نوسان منفی شود. در صورت مهار هرچه سریع‌تر بیماری و کنترل درست آن، می‌توان عنوان کرد که تأثیرات منفی این بیماری بر اقتصاد چین، جهان و ایران موقتی است و با اجرای برنامه و فعالیت‌های اقتصادی درست بتوان وضعیت پیش آمده را به حالت عادی برگرداند.
